TÜRKİYE-AB MALİ İŞBİRLİĞİ KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIM ARACI (IPA) KAPSAMINDAKİ ENERJİ SEKTÖRÜ PROGRAMLARINA İLİŞKİN BİLGİ NOTU
1.IPA I (2007-2013) ve IPA II (2014-2020) DÖNEMLERİ
Türkiye, AB üyelik başvurusu sürecinde AB müktesebatı ve uygulamalarıyla uyum sağlamak ve üyeliğe hazır olmak üzere AB ile mali işbirliği içindedir. Bu çerçevede, Bakanlığımız Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü bünyesindeki IPA Birimi tarafından IPA kapsamında 2007 yılından bu yana enerji sektöründe toplam yaklaşık 116 milyon Avro tutarında teknik yardım ve pilot ekipman alımı projeleri programlanmıştır.
IPA’nın 2007-2013 arasındaki ilk döneminde Şekil-1’de gösterildiği üzere, Dünya Bankası ve Avrupa İmar ve Yatırım Bankası (EBRD) ile ortak yönetim halinde Bakanlığımızın (i) enerji modelleme, tahmin ve yönetim kapasitesinin güçlendirilmesi, (ii) elektrik ve doğalgaz piyasalarında mevzuat uyumu, (iii) yenilenebilir enerji ve enerji verimliliğinde düzenleyici çerçeve ve finansman mekanizmalarının tayini, (iv) küçük ve orta ölçekli sürdürülebilirlik projelerinin finansmana erişiminin kolaylaştırılması, (v) nükleer güvenlik ve (v) elektrik üretim santralleri ile elektrik ve doğalgaz şebekelerinde verimliliğin ve güvenliğin arttırılması çalışmaları yürütülmüştür.
Diğer taraftan, 2014-2020 yıllarını kapsayan IPA II döneminde ise Şekil-2 ve 3’ten anlaşılacağı üzere, (i) belediyeler, Bakanlığımız ilgili kuruluşları ve üniversiteler için yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği desteği, pilot güneş enerjisi ve hidroelektrik uygulamaları, verimli su pompaları ve elektrikli otobüs projeleri, (ii) doğalgaz iletim şebekesi için verimli ekipmanlar, bilgi teknolojileri ve SCADA sistemleri desteği, (iii) deniz üstü rüzgar alanında saha geliştirme ve ölçüm çalışmaları, (iv) Bakanlığımız enerji verimliliği modelleme kapasitesinin güçlendirilmesi gibi birçok farklı alt sektörde teknik yardım ve pilot ekipman alımı projeleri programlanmıştır.
IPA 2018 kapsamında Dünya Bankası ile ortak yürütülecek teknik yardım projeleri ile; (i) BOTAŞ için Atık Gaz Geri Kazanımı kapsamında fizibilite, mühendislik ve maliyet tahmini çalışmalarının yürütülmesi, (ii) hanelerde enerji verimliliği farkındalığının arttırılmasına yönelik ETKB’nin kapasitesinin güçlendirilmesi, (iii) TEİAŞ’ın üretim&iletim planlama ve uluslararası iş geliştirme kapasitesinin güçlendirilmesi ve son olarak (iv) EPDK’nın doğal gaz piyasa işlemlerini izleme kapasitesinin güçlendirilmesi amaçlanmaktadır. İlaveten; IPA 2019 Deniz Üstü Rüzgâr Enerjisi için Saha Geliştirme Projesi kapsamında Bakanlığımızca belirlenen alanlarda meteorolojik ve jeolojik ölçümlerin yapılarak deniz üstü rüzgâr enerjisi üretimi için uygun sahaların belirlenmesi amaçlanmaktadır.
2.IPA III (2021-2027) DÖNEMİ
2021-2027 yıllarını kapsayan IPA III Döneminde enerji sektörüne verilecek destekler “3. Pencere: Yeşil Gündem ve Sürdürülebilir Bağlantılılık” altındaki çevre, iklim değişikliği, ulaştırma, dijital ekonomi/toplum ve enerji sektörlerini içeren Tematik Pencereler kapsamında kurgulanmıştır. Bakanlığımız tarafından stratejik ve teknik öncelikler, müdahale araçları ve paydaşları içeren bir Stratejik Konsept çalışması gerçekleştirilmiş olup bu sayede IPA III Döneminde AB ile mevzuat ve teknik uygulama uyumunun ötesine geçmeyi ve enerji sektöründe dönüştürücü bir etkinin sağlanması için kamu, özel ve sivil toplum sektörlerini yatay kesen, teknolojinin yerlileştirildiği, inovasyonun önceliklendirildiği, sürdürülebilir-verimli-akıllı altyapıların hedeflendiği, dijitalleşmenin hızlandırıldığı bir stratejik çerçeve çizilmiştir.
Söz konusu Stratejik Konsept kapsamında 3 Stratejik Öncelik, 2 Teknik Öncelik, 3 Müdahale Aracı ve 3 Hedef Paydaş Grubu bulunmakta olup Şekil 4’te özetlenmektedir.
2021 ve 2022 yılı programlamaları için 2,5 milyon Avro bütçeli EVÇED’in Verimli Isıtma ve Soğutma Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi projesi kabul edilmiştir. Proje ile Türkiye genelinde daha verimli, düşük karbonlu ve uygun maliyetli bir ısıtma ve soğutma tedarikine sorunsuz bir geçiş sağlanması amaçlanmaktadır. Projenin uygulama sürecine başlanmıştır.
Diğer taraftan, 2023 ve 2024 yılı programlama çalışmaları AB Başkanlığı ile koordineli olarak Bakanlığımız tarafından yürütülmektedir.
Güncelleme Tarihi: 04.10.2023