Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) Modeli ve Uygulamaları
Toplam elektrik enerjisi üretimindeki yenilenebilir enerji kaynakları payının ve kaynak çeşitliliğinin artırılması suretiyle elektrik enerjisi üretiminde dengeli bir portföyün oluşturulması büyük önem arz etmektedir. Bu kapsamda gerçekleştirilen Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı (YEKA) modeli ile bir yandan yenilenebilir enerji üretim tesislerinden satın alınan elektrik enerjisi maliyeti azaltılırken, diğer yandan yenilenebilir enerji teknolojilerinde yerli üretimin geliştirilmesi ve kalifiye insan kaynağı kapasitesinin artırılması da sağlanacaktır.
09/10/2016 tarih ve 29852 sayılı Resmi Gazete’de Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmeliği yayımlanmıştır. Bu Yönetmelik ile birlikte yenilenebilir enerji kaynaklarının değerlendirilmesinde yeni bir yatırım modeli hayata geçmiştir. YEKA modeli sayesinde;
- Kamu ve hazine taşınmazları ile özel mülkiyete konu taşınmazlarda YEKA oluşturularak yenilenebilir enerji kaynaklarının daha etkin ve verimli bir şekilde kullanılması sağlanmış olacaktır,
- Yenilenebilir enerji teknolojilerinde yerlileştirmenin önü açılarak, yan sektörlerle birlikte Türkiye'deki önemli bir üretim kapasitesi olacaktır. Böylece, doğrudan ve dolaylı istihdam ile birlikte birçok sektörümüzü tetikleyecek ve gelişimlerine olumlu katkılar sağlanacaktır. Özellikle yerlilik oranı yüksek tesis bileşenlerinin (rüzgâr türbinleri, güneş modülleri, vb.) yerli imkanlarımızla üretilmesi zorunluluğu ile birlikte ihtiyaç duyulacak yan sanayimizin (tedarik zincirinin) gelişimine büyük katkılar sağlanmış olacaktır.
- Yenilenebilir enerji kaynaklarımız yerli katkı oranı yüksek ve ileri teknoloji içeren aksam veya tesis bileşenleri ile kurulmuş olacaktır,
- Teknoloji transferinin teminine katkılar sağlanacak ve yenilenebilir enerji konularında ülkemizde Araştırma-Geliştirme faaliyetleri geliştirilecektir,
- YEKA’larda üretilecek elektriğin piyasa fiyatlarına göre daha ekonomik şartlarda satın alınması sağlanacaktır,
- Yerli Üretim Karşılığı Tahsis (YÜKT) modeli kapsamında kurulacak fabrikalar ve AR-GE merkezleri sayesinde ciddi anlamda istihdam ve teknoloji transferi sağlanacaktır.
- Türkiye’nin yenilenebilir enerji potansiyelinin değerlendirilmesinde önemli bir ivmelenme sağlanacağı, ülkemizde yenilenebilir enerji yatırımlarının daha da artacağı ve dolayısıyla ülkemizin; lojistik avantajı, ekonomik gücü, kalifiye personel yetkinliği ile önemli bir merkez haline gelmesinde olumlu etkilerinin olacağı değerlendirilmektedir.
YEKA’lar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından gerçekleştirilen idari ve teknik çalışmalar kapsamında belirlenerek Resmi Gazete’de ilan edilmektedir. Bu durumda YEKA yarışmalarına katılacak kişiler hangi alan için başvuru yapacaklarını bilmektedirler.
Bu yöntemin yanı sıra, gerçekleştirilen “YEKA Amaçlı Bağlantı Kapasite Tahsisi Yarışmasını” kazanan tarafından sözleşmenin imzalanması sonrasında bağlantı hakkı kazanılan bağlantı bölgesinde olacak şekilde aday YEKA’lar (proje sahaları) önerilmekte ve bu alanlar, Bakanlığımızca uygun bulunması halinde YEKA olarak ilan edilerek yatırımcıya tahsis edilebilmektedir.
YEKA’lar ve bağlantı kapasitelerinin tahsis işlemleri 2 farklı şekilde gerçekleştirilmektedir. Tahsis yöntemi, yarışma ilanı ile duyurulmaktadır.
Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik enerjisi üretim tesislerinde kullanılan aksamı istenen yerli katkı oranlarında ve yerli malı belgeli olarak yurt içinde imal edene ve/veya imal edilmesini taahhüt edene verilen YEKA Kullanım Hakkı.
Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik enerjisi üretim tesisinde istenen yerli katkı oranlarına haiz yerli malı belgeli aksam kullanmayı taahhüt edene verilen YEKA Kullanım Hakkı.
YEKA GES-1
Karapınar YEKA-1 GES yarışması Yurt İçinde Üretim Karşılığı Tahsis (YÜKT) yöntemine göre gerçekleştirilmiş ve yarışmayı kazanan firmayla YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi imzalamıştır.
Yarışmayı kazanan firma tarafından 500 MWp/yıl kapasiteli Türkiye’nin ve bölgenin en büyük ve entegre ilk Güneş Paneli Üretim Fabrikası kurulmuştur. Fabrika’da; silikon ingot, wafer, güneş hücresi ve güneş modülü üretimlerinin tamamı birlikte gerçekleştirilmektedir. Fabrika’da üretilen fotovoltaik güneş modüllerinin toplam yerli katkı oranı bugün itibariyle %78,07’dir. Fabrika ile entegre bir şekilde kurulan AR-GE Merkezi’nde de faaliyetlere başlanılmıştır. AR-GE Merkezi’nde de en az 5 konuda 10 yıl süreyle güneş enerjisi teknolojileri konusunda AR-GE faaliyetleri yürütülecektir.
YEKA Yönetmeliği kapsamında ilk elektrik enerjisi üretim tesisinin kurulumu Konya / Karapınar’da güneş enerjisine dayalı olarak gerçekleştirilmektedir. . Karapınar'da toplam 1000 MWe kapasiteli güneş enerjisi santralinin kurulumu 01/03/2023 tarihi itibariyle tamamlanmıştır. Bu tesiste her yıl yaklaşık en az 2,5 milyar kWh elektrik enerjisi üretilmesi öngörülmektedir. Santralin 1,5 milyon ton karbon salınımının önüne geçilecektir.
YEKA RES-1
YEKA çalışmalarında ikinci uygulama rüzgar enerjisi konusunda gerçekleştirilmiştir. Bu çerçevede, Yurt İçinde Üretim Karşılığı Tahsis (YÜKT) yöntemine göre 03/08/2017 tarihinde gerçekleştirilen YEKA RES-1 yarışmasında kazanan firma ve Bakanlığımız arasında 26/02/2018 tarihinde YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi imzalanmıştır.
Yarışmayı kazanan tarafından;
- Yerli malı belgeli ve istenilen yerli katkı oranlarına göre üretilmiş ve/veya tedarik edilmiş olan Aksamın bir araya getirilerek toplam yerlilik oranı asgari %65 olacak şekilde rüzgâr türbini üretimi yapılacak bir fabrika kurulmuştur. Fabrikanın kapasitesi 150 adet/yıl veya 400 MW/yıl rüzgâr türbini üretim kapasitesine eşdeğerdir. Fabrikada üretilecek rüzgâr türbinlerinin asgari gücü 4,2 MWe olacaktır.
- Fabrika Şirketi tarafından AR-GE Merkezi kurulmuş olup 10 yıl boyunca rüzgâr enerjisi teknolojileri konusunda katma değeri yüksek çıktıların elde edileceği AR-GE faaliyetleri yürütülmektedir. Her yıl için AR-GE odak konularına uygun asgari 50 tam zamanlı teknik personel istihdam edilecektir.
- Toplam kapasitesi 1000 MWe olacak şekilde kurulacak rüzgar elektrik santralinin tamamında yerli malı belgeli ve istenilen yerli katkı oranlarına haiz rüzgar türbinleri ve tesis sahası bileşenleri kullanılacaktır.
- Fabrika ve AR-GE Merkezinde; fabrikanın kurulum ve işletilmesinde mavi ve beyaz yaka ayrı ayrı olmak üzere en az %90 ve AR-GE faaliyetlerinde en az %80 yerli istihdamın sağlanması zorunludur.
YEKA RES-1 kapsamında toplam kurulu gücü 1000 MWe olacak şekilde kurulacak olan 6 adet RES’in işletmeye girmesiyle birlikte her yıl yaklaşık 3,8 milyar kWh elektrik enerjisinin üretilmesi öngörülmektedir.
Proje kapsamında 2019 yılı sonunda fabrika kurulumu ve Ar-Ge merkezi kurulumu tamamlanmıştır. RES Projeleri ile ilgili olarak İmar ve Çevresel Etki Değerlendirmesi çalışmaları devam etmektedir.
YEKA RES-2
YEKA çalışmalarında üçüncü uygulama rüzgar enerjisi konusunda (YEKA RES-2) gerçekleştirilmiştir. Yerli Malı Kullanım Karşılığı Tahsis (YMKT) yöntemine göre 30/05/2019 tarihinde gerçekleştirilen yarışmaları kazanan şirketler ile 09/03/2020 tarihinde sözleşmeler imzalanmıştır. YEKA RES-2 kapsamında; Aydın, Muğla, Balıkesir ve Çanakkale illerinin her birinde 250 MWe gücünde olmak üzere toplam 1000 MWe gücünde rüzgar elektrik santralleri kurulmuş olacaktır. RES Projeleri ile ilgili olarak İmar ve Çevresel Etki Değerlendirmesi çalışmaları devam etmektedir.
YEKA RES-2 kapsamında toplam kurulu gücü 1000 MWe olacak şekilde kurulacak olan RES’lerin işletmeye girmesiyle birlikte her yıl yaklaşık 3,8 milyar kWh elektrik enerjisinin üretilmesi öngörülmektedir.
YEKA GES-3 (Mini YEKA GES)
Dördüncü YEKA uygulaması güneş enerjisine dayalı olarak Yerli Malı Kullanım Karşılığı Tahsis (YMKT) yöntemine göre gerçekleştirilmiştir. Toplam 132 şirketin 709 adet başvuruyla katılım sağladığı ve 26-29/04/2021 ile 24-27/05/2021 tarihlerinde gerçekleştirilen YEKA GES-3 Yarışmaları ile 74 ayrı yatırımcıya, 36 ilimizi kapsayan ve her biri 10 MWe, 15 MWe ve 20 MWe olmak üzere toplam 1000 MWe gücündeki bağlantı kapasitelerinin ve ilan edilecek YEKA’ların yerli aksam kullanımı koşuluyla tahsis edilmesi amaçlanmıştır. En düşük fiyatları teklif eden şirketlerin tamamı ile sözleşmeler 11/08/2021 tarihi itibariyle imzalanmıştır. YEKA GES-3 Yarışmalarını kazanan şirketlerin önerdiği ve Bakanlığımız tarafından gerçekleştirilen detay çalışmaları sonucunda YEKA’lar ilan edilmiştir. EPDK tarafından önlisans verilen projeler için saha çalışmaları ve izin süreçleri devam etmektedir. Projelerin önlisans süreçleri devam etmektedir.
YEKA GES-4
Yarışmaları toplam 1000 MWe bağlantı kapasitesinin yerli aksam kullanımı koşuluyla tahsisine ve 2018 yılında YEKA olarak ilan edilmiş olan Niğde-Bor, Hatay Erzin ve Şanlıurfa-Viranşehir YEKA’da 50-100 MWe kapasiteler halinde 15 adet güneş enerjisi santralinin kurulumuna yönelik olarak planlanmıştır. Yarışma ilanı 14/07/2021 tarih ve 31541 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Niğde Bor YEKA Yarışmaları 08/04/2022 tarihinde Bor-1, Bor-2 ve Bor-3 sıralamasıyla gerçekleştirilmiş ve 16/05/2022 tarihinde Bakanlığımız ile yarışmalar sonucunda en düşük fiyat tekliflerini veren şirketler arasında YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmeleri imzalanmıştır. YEKA GES-4 Erzin-Viranşehir Yarışmaları ise 28/06/2022 tarihinde gerçekleştirilmiş ve 08/08/2022 tarihinde Bakanlığımız ile yarışmalar sonucunda en düşük fiyat tekliflerini veren şirketler arasında Bakanlığımız ile yarışmalar sonucunda en düşük fiyat tekliflerini veren şirketler arasında YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmeleri imzalanmıştır. Projelere ait önlisans/lisans süreçleri devam etmektedir.
YEKA RES-3
Yarışmaları toplam 850 MWe gücündeki bağlantı kapasitesinin ve ilan edilecek YEKA’ların yerli aksam kullanımı koşuluyla tahsisleri amacıyla 20 ayrı bağlantı bölgesi için 20-80 MWe kapasitelerinde olacak şekilde gerçekleştirilmiştir. Yarışma ilanı 29/05/2021 tarih ve 31495 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. 14/06/2022 tarihinde yapılan yarışmaları kazanan şirketler ile 20/07/2022 tarihinde YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmeleri imzalanmıştır. YEKA RES-3 Yarışmalarını kazanan şirketlerin önerdiği ve Bakanlığımız tarafından gerçekleştirilen detay çalışmaları sonucunda 20 adet bağlantı bölgesinde YEKA’lar ilan edilmiştir. Projelere ait önlisans süreçleri devam etmektedir.
YEKA GES-5
2023 yılı içerisinde YEKA GES-5 yarışmalarının yapılması planlanmaktadır.
YEKA yarışmalarına ait güncel duyuruları, Bakanlığımız internet sitesinde yer alan Duyurular kısmından takip edebilirsiniz.