Uranyum

Doğada serbest olarak bulunmayan uranyum, çeşitli elementlerle birleşerek uranyum minerallerini meydana getirmektedir.

Genellikle kayaçlar içerisinde ve sularda eser miktarda bulunur. Yer altı su tablasının üstünde ve yakın seviyelerindeki mevcut oksidasyon şartlarında +6 değerlikli uranyum içeren ikincil uranyum mineralleri kolayca eriyebilirler (sudaki pH değerinin artmasıyla) ve uranil iyonları halinde solüsyona geçerek yer altı suları ile uzun mesafelere taşınırlar. Taşınma sırasında uygun redüksiyon (indirgeme) şartlarıyla karşılaştıklarında +4 değerlikli uranyuma redüklenerek Uraninit ve Pitchblende (uranyum oksit içeren maden cevheri) olarak çökelir ve böylece uranyum yatakları oluşur. Başlıca uranyum mineralleri uraninit, autinit, pitchblend, tobernit ve koﬃnittir. Madencilik sektöründe, bir uranyum sahasının değerlendirilme aşamasında; cevherin U₃O₈ tenörü, rezervi, maden işletme ve cevher kazanım teknolojisi bir bütün olarak değerlendirilmektedir. Bu yüzden rezerv miktarının 10.000 ton ve tenörünün %0,05 U₃O₈ üzerindeki değerlere sahip olan uranyum cevher yatakları şu an için işletilebilir özelliktedir. Günümüzde çıkarılan uranyum madenleri %0,1-%1 oranında U₃O₈ içerdiğinden çıkarılan maden, bir ön zenginleştirme işlemine tabi tutulmaktadır.

Uranyumun nükleer enerji santral yakıtı olarak ve nükleer patlayıcı yapımında kullanılmasının yanında uranil asetat analitik uygulamalarında, zırh kaplama, gemi ve uçakyapımında, seramiğe renk vermek amacıyla ve plütonyum hidrojen bombası yapımında da kullanılmaktadır.

2021 yılı sonu itibarıyla dünyada 6,14 milyon ton uranyum kaynağı bulunmaktadır ve 2022 yılında 48.888 ton uranyum üretilmiştir. Dünyadaki uranyum üretiminin yaklaşık üçte ikisi Kazakistan, Kanada ve Avustralya tarafından sağlanmaktadır. Üretilen uranyumun %55'ten fazlası yerinde liç ile üretilmektedir. 2022'de Kazakistan en büyük uranyum payını (dünya arzının %43'ü) üretirken onu Kanada (%15) ve Namibya (%11) takip etmiştir.

MTA’nın son yıllardaki keşifleri ile ülkemizin uranyum (U₃O₈) kaynağı (%0,04-0,24 tenörlü) 53.562 tona ulaşmıştır. Keşiflerin yapıldığı iller Manisa, Uşak, Yozgat, Aydın, Nevşehir ve Malatya’dır. MTA keşfine yönelik ekonomikliği ve teknolojik kazanımı hakkında bir çalışma yapılmamıştır. Bu keşiflere ek olarak Aydın-Söke’de 547,6 ton %0,002-0,8 tenörlü uranyum rezervi tespit edilmiştir.

Uranyum (U₃O₈) fiyatları 2017 yılında düşüş gösterirken daha sonra sürekli artarak 2022 yılında en yüksek seviyesine ulaşmıştır.

Güncelleme Tarihi: 19.06.2023

Burada yer verilen bilgiler Bakanlığımız Web Sayfası kullanıcılarına bilgi verme amacıyla hazırlanmış olup bağlayıcı bir resmi belge niteliği taşımamaktadır.